ЗБИРКАТА НА ПРОФ. ЏОЕЛ МАРТИН ХАЛПЕРН ЗА МАКЕДОНИЈА Во текот на месеците септември и октомври 2002 година, д-р Љупчо С. Ристески од Заводот за етнологија на ПМФ - Скопје реализираше студиски престој на Универзитетот во Грац на Одделот за историја на Југоисточна Европа. Таму, во Библиотеката на Одделот се чува копија од Збирката на проф. Џоел М. Халперн и неговата сопруга Барбара Керевски- Халперн. Двајцата, сѐ до денес, важат за најзначајни имиња на странски антрополози кои поголемиот дел од својот работен и истражувачки живот го посветиле на проучување на проблемите на Балканот, посебно на поранешна Југославија. Своите првични истражувања ги започнале далечните 50-ти години од ХХ век, кога го реализирале својот подолг истражувачки престој во Југославија. Главно истражувале во Србија (монографија за селото Орашац), но понатаму, ги проширувале своите истражувања и во другите републики на тогашна Југославија. Заводот за етнологија на Инситутот за географија на ПМФ, преку активноста на доц. д-р Љупчо С. Ристески, а во тесна соработка со проф. Џоел М. Халперн, во текот на 2003 година работеше на создавање на Збирката на проф. Халперн за Македонија, која чува во Заводот за етнологија во Р. Македонија. Проектот е целосно финансиран од Институтот „Отворено општество“- Македонија. Основна цел беше да се соберат, да се класифицираат и да се архивираат сите материјали што денес се чуваат во Збирката на проф. Џоел. М. Халперн, во Архивот на Универзитетот во Амхерст, САД, а потекнуваат од Македонија. При научноистражувачкиот престој на д-р Љупчо С. Ристески на Универзитетот во Амхерст, САД, работата се изведуваше, главно, во домашниот архив и библиотеката на проф. Џоел М. Халперн. Притоа е направен целосен увид и селекција на материјалите што се однесуваат на Македонија. Работата беше крајно олеснета поради долгогодишната систематичност на проф. Халперн во процесот на архивирање на податоците. Во последниве години тој пристапил и кон процес Проф. д-р Џоел М. Халперн во Скопје во на дигитализирање на сите документи и на фотодокументацијата, што во огромна мера ја забрза работата. Збирката содржи многу значајни етнографски и антрополошки податоци од Македонија кои настанале како резултат на децениските проучувања на проф. Халперн и на неговата сопруга Барбара Керевски- Халпер на просторите на поранешна Југославија и во Македонија. Од Македонија постојат повеќе стотици страници материјали, како: 1. Теренски белешки од истражувачките престои во Македонија од 1954 година; 2. Ракописи од патувањето на проф. Халперн низ Македонија во 1978 година како резултат на учеството во програмата за збратимување на градовите Скопје и Темпе; 3. Една аудиокасета снимена во селото Волче, место каде што антропологот Јозеф Обрембски истражувал во 1931/32 година; 4. Бази на податоци со исклучително значајни слајдови и фотографии, систематизирани во три различни бази, кои се однесуваат на Македонија: а) Џ.М.Халперн-база на податоци со слајдови и фотографии од Југославија со 330 слајда; б) Џ.М.Халперн-база на податоци со слајдови и фотографии од Македонија со 1958 слајда; в) Џ.М. Халперн-база на податоци со слајдови и фотографии од Јозеф Обрембскиод периодот 1931/32 година, со 550 слајда; г) Копии од пописите на населението од селата Велешта и Лабуништа во Македонија од 1961 година; д) Една папка копии од кореспонденција на проф. Џоел М. Халперн со колеги во Македонија; ѓ) Интервјуа со жители од селата Велешта и Лабуништа од 1962 година. Проф. Халперн муподари наПроф. Халперн му подари на Заводот за етнологија околу 1200 стручни публикации (периодични и монографски) од областа на етнологијата и антропологијата кои се подредени во Збирката, така што Заводот за етнологија може да се пофали дека ја има една од најрелевантните и најбогатите збирки со антрополошка литература на Балканот и бескрајно му е благодарен на проф. Џоел М. Халперн. PROF. JOEL M. HALPERN’S COLLECTION ON MACEDONIA During September and October 2002, Ljupcho S. Risteski Ph.D. from the Department of Ethnology, Faculty of Natural Sciences and Mathematics, Skopje, has made a study visit to the University of Graz, Department of History of South-Eastern Europe. There, in the Library of the Department, there is a copy of the Collection of Prof. Halpern and his wife Barbara Kerewski-Halpern. Both of them are considered as most important names of foreign anthropologists that have dedicated most of their working lives to examination of Balkan issues, especially of former Yugoslavia. Their initial research was done in the 50’ies of the XX century, when they stayed for a longer time in Yugoslavia. Then their focal point was Serbia (monograph on the village of Orashac), but they have extended their research to other Republics in ex-Yugoslavia. The Department of Ethnology, Faculty of Natural Sciences and Mathematics in Skopje, through the activity of Ljupcho S. Risteski Ph.D., and in close cooperation with Prof. Joel Halpern, in 2003 worked upon the creation of the “Collection of Prof. Halpern“ that is kept at the Department of Ethnology. The project has been financed in total by the Institute Open Society Macedonia. The basic goal was to collect, classify and archive all materials that are kept in the Collection of Prof. Halpern in the Archive of the University in Amherst, USA, that originate from Macedonia. During the research stay of Ljupcho Risteski at the University of Amherst, the work was done mainly in the domestic archive and library of Prof. Halpern. A complete selection of materials that relate to Macedonia was done. The work was easy due to the preciseness of Prof. Halpern, who has archived the data in a systematic way during many years. A process of digitalization of all documents and photos started recently, which also made work easier and faster. The collection includes many important ethnographic and anthropological data from Macedonia that are a result of decades of research of Prof. Halpern and his wife at the territory of ex-Yugoslavia and Macedonia. There are hundreds of pages related to Macedonia especially: 1. Field notes from the research stays in Macedonia in 1954; Prof. Joel M. Halpern’s Collection on Macedonia, Skopje, 2004 2. Hand-written documents from the trip of Prof. Halpern through Macedonia in 1978, as a result of the participant in the Program for cooperation between Skopje and Tempi, Arizona; 3. One audio-cassette recorded in the village of Volche, where Joseph Obrembski researched in 1931/32; 4. Data base including very important slides and photographs, systematized in three different basis, which relate to Macedonia: a) Halpern data-base of slides and photographs from Yugoslavia – 330 slides b) Halpern data-base of slides and photographs from Macedonia, 1958 slides c) Halpern data-base of slides and photographs by Joseph Obrembski, 550 slides 5. Copies of the Census of population from the villages of Veleshte and Labunishte in Macedonia, 1961; 6. A file with correspondence of Prof. Halpern with colleagues from Macedonia; 7. Interviews with inhabitants of the villages of Veleshte and Labunishte in 1962. Also Prof. Halpern has donated to the Department of Ethnology 1200 publications (periodicals and monographs) that belong to the area of ethnology and anthropology. Thus, the Department can proudly say that it holds one of the most relevant and richest collections of anthropological literature at the Balkans, and expresses its gratitude to Prof. Joel M. Halpern.
